Witamina D to jedna z witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, mająca ogromny wpływ na zdrowie człowieka. Odpowiada przede wszystkim za regulację gospodarki wapniowo fosforanowej, czyli wyrównywanie stosunku wapnia do fosforu w organizmie. Wpływa również na wchłanianie wapnia w jelicie, wzmacnia odporność oraz mineralizuje zęby i kości.
Dodatkowo udowodniono, że niedobory witaminy D sprzyjają rozwojowi takich chorób jak: cukrzyca typu 2, stwardnienie rozsiane, depresja, twardzina układowa, choroba sercowo-naczyniowa, otyłość oraz rak jelita grubego, rak piersi i trzustki.
Źródła witaminy D3
Witamina D jest syntetyzowana w skórze pod działaniem promieni ultrafioletowych. W Polsce synteza skórna może być efektywna w okresie od maja do września, pomiędzy godziną 10:00 a 15:00, gdy chmury nie przysłaniają słońca, stąd w miesiącach zimowych często występuje niedobór witaminy D, co z kolei prowadzi do obniżonej odporności i częstszych infekcji wirusowych.
Drugim źródłem witaminy D są pokarmy. Znajdziemy ją w produktach pochodzenia zwierzęcego, takich jak: tłuste ryby morskie (łosoś, sardynka, makrela), oleje rybie (tran), jaja, wątróbka oraz w mniejszych ilościach w mięsie czerwonym i drobiowym, a także podrobach i produktach mlecznych.
Komu grozi niedobór witaminy D?
Kalcydiol, czyli 25(OH)D, to najlepszy wskaźnik stężenia witaminy D w organizmie, dlatego do oceny niedoborów witaminy D w organizmie rekomendowane jest oznaczenie stężenia właśnie tej postaci.
Ryzykiem niedoboru witaminy D3 obarczeni są Pacjenci, u których występują:
choroby układu krążenia - nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca
choroby metaboliczne - cukrzyca typu 2, zaburzenia gospodarki lipidowej, otyłość, zespół metabolicznyzaburzenia narządu ruchu - krzywica, osteomalacja, osteoporoza, bóle kostne, deformacje kostne, wady postawy, nawracające złamania
choroby alergiczne - astma oskrzelowa, atopowe zapalenie skóry
choroby nowotworowe - choroby nowotworowe krwi, układu chłonnego i innych narządów, guzy nowotworowe i stan po leczeniu nowotworów
choroby autoimmunologiczne - reumatoidalne zapalenie stawów, autoimmunizacyjne choroby skóry, cukrzyca typu 1, choroba Hashimoto
zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej
przewlekłe leczenie niektórymi lekami - sterydami, ketokonazolem, antyretrowirusowymi i przeciwpadaczkowymi
zaburzenia trawienia i wchłaniania - zespoły zaburzeń trawienia i wchłaniania, mukowiscydoza, przewlekłe choroby zapalne jelit
choroby wątroby - niewydolność wątroby, cholestaza, stan po przeszczepieniu wątroby, niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby
choroby nerek - niewydolność nerek, stan po przeszczepieniu nerki, kamica nerkowa
choroby gruczołów wydzielania wewnętrznego - nadczynność i niedoczynność przytarczyc, nadczynność i niedoczynność tarczycy, cukrzyca typu 1
zaburzenia rozwoju somatycznego - niskorosłość, wysokorosłość, otyłość, kacheksja
opóźnienie rozwojowe - opóźnienie rozwoju psychoruchowego, upośledzenie umysłowe
choroby układu nerwowego - mózgowe porażenie dziecięce, stwardnienie rozsiane, autyzm, padaczka, drgawki o nieustalonej etiologii, miopatia, dystrofia mięśniowa
zaburzenia odporności - nawracające infekcje układu oddechowego, nawracające i przewlekłe stany zapalne w innych lokalizacjach
Zalecenia odnośnie suplementacji witaminy D3
Sposób oraz dawka przyjmowania witaminy D3 są niezwykle istotne. W związku z tym, że witamina D3 jest rozpuszczalna w tłuszczach, należy przyjmować ją wraz z "tłustymi" posiłkami bądź należy stosować gotowe preparaty, które są w formie tłuszczowej kapsułki.
Zalecenia odnośnie dawki są następujące:
Kobiety w ciąży i karmiące piersią
Kobiety planujące ciążę powinny otrzymywać odpowiednią ilość witaminy D, taką jak w przypadku ogólnej populacji osób dorosłych, jeżeli to możliwe pod kontrolą stężenia 25(OH)D w surowicy.
Po potwierdzeniu ciąży suplementację należy prowadzić pod kontrolą stężenia 25(OH)D w surowicy, co pozwoli utrzymać optymalne stężenia w granicach >30–50 ng/ml.
Jeżeli oznaczenie 25(OH)D nie jest możliwe, zalecane jest stosowanie witaminy D w dawce 2000 IU/dobę przez cały okres ciąży i laktacji.
Noworodki urodzone przedwcześnie – <32. tygodnia ciąży
Zalecane jest rozpoczęcie suplementacji od dawki 800 IU/dobę od pierwszych dni życia (jeżeli możliwe jest żywienie enteralne), niezależnie od sposobu karmienia.
Suplementację należy prowadzić pod kontrolą stężenia 25(OH)D w surowicy zarówno w trakcie pobytu dziecka w szpitalu (pierwsza kontrola po 4. tyg. suplementacji), jak i w opiece ambulatoryjnej.
Przy łącznej podaży witaminy D z suplementów oraz diety wynoszącej >1000 IU/dobę istnieje ryzyko jej przedawkowania, szczególnie u noworodków z masą urodzeniową <1000 g.
Noworodki urodzone przedwcześnie – 33.–36. tygodnia ciąży
400 IU/dobę od pierwszych dni życia, niezależnie od sposobu karmienia.
Nie ma wskazań do rutynowego oznaczania stężenia 25(OH)D. Suplementację pod kontrolą stężenia 25(OH)D należy rozważyć u dzieci z grupy ryzyka (żywienie pozajelitowe >2. tyg., ketokonazol >2 tyg., leczenie przeciwdrgawkowe, cholestaza, masa urodzeniowa <1500 g).
Noworodki donoszone i niemowlęta
0–6 miesięcy: 400 IU/dobę od pierwszych dni życia niezależnie od sposobu karmienia.
6.–12. miesiąca życia – dawka 400–600 IU/dobę, w zależności od dobowej dawki witaminy D dostarczanej z pokarmem.
Dzieci (1.–10. roku życia)
W okresie od maja do września u zdrowych dzieci przebywających na słońcu z odkrytymi przedramionami i podudziami co najmniej przez 15 minut w godzinach od 10 do 15, bez stosowania kremów z filtrem, suplementacja witaminą D nie jest konieczna, chociaż jest wciąż zalecana i bezpieczna.
Jeżeli powyższe warunki nie są spełnione, zalecana jest suplementacja w dawce 600–1000 IU/dobę, zależnie od masy ciała i podaży witaminy D w diecie, przez cały rok.
U dzieci z otyłością wymagana jest suplementacja w dawce 1600–4000 IU/dobę, w zależności od stopnia otyłości.
Młodzież (11.–18. roku życia)
W okresie od maja do września u zdrowych nastolatków przebywających na słońcu z odkrytymi przedramionami i podudziami przez co najmniej 15 minut w godzinach od 10 do 15, niestosujących kremów z filtrem, suplementacja witaminą D nie jest konieczna, chociaż jest wciąż zalecana i bezpieczna.
Jeżeli powyższe warunki nie są spełnione, zalecana jest suplementacja w dawce 800–2000 IU/dobę, zależnie od masy ciała i podaży witaminy D w diecie, przez cały rok.
U nastolatków z otyłością wymagana jest suplementacja w dawce 1600–4000 IU/dobę, w zależności od stopnia otyłości.
Dorośli (19.–65. roku życia)
W okresie od maja do września u zdrowych osób przebywających na słońcu z odkrytymi przedramionami i podudziami co najmniej przez 15 minut w godzinach od 10 do 15, niestosujących kremów z filtrem, suplementacja witaminą D nie jest konieczna, chociaż jest wciąż zalecana i bezpieczna.
Jeżeli powyższe warunki nie są spełnione, zalecana jest suplementacja w dawce 800–2000 IU/dobę, zależnie od masy ciała i podaży witaminy D w diecie, przez cały rok.
U dorosłych z otyłością wymagana jest suplementacja w dawce 1600–4000 IU/dobę, w zależności od stopnia otyłości
Seniorzy (65.–75. roku życia) oraz osoby z ciemną karnacją skóry
Z uwagi na zmniejszoną skuteczność syntezy skórnej zalecana jest suplementacja witaminy D w dawce 800–2000 IU/dobę, zależnie od masy ciała i podaży witaminy D w diecie, przez cały rok
Seniorzy z otyłością wymagają suplementacji w dawce 1600–4000 IU/dobę, w zależności od stopnia otyłości
Seniorzy (>75. roku życia)
Z uwagi na zmniejszoną skuteczność syntezy skórnej oraz potencjalnie obniżoną absorpcję z przewodu pokarmowego i zmieniony metabolizm witaminy D zalecana jest suplementacja witaminy D w dawce 2000–4000 IU/dobę, zależnie od masy ciała i podaży witaminy D w diecie, przez cały rok.
U starszych seniorów z otyłością wymagana jest suplementacja w dawce 4000–8000 IU/dobę, w zależności od stopnia otyłości.
Jaka dawka witaminy D jest bezpieczna?
Górne dopuszczalne dobowe dawki witaminy D dla zdrowej populacji wynoszą w przypadku:
noworodków i niemowląt: 1000 IU/dzień
dzieci w wieku 1–10 lat: 2000 IU/dzień
młodzieży w wieku 11–18 lat: 4000 IU/dzień
dorosłych i seniorów: 4000 IU/dzień.
Źródło:
https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/139889,witamina-d-jaka-dawka-jest-bezpieczna